به گزارش روابط عمومی مَنا بیستمین نشست از سلسله نشست‌های ایده‌پردازی و نوآوری در علوم انسانی اسلامی (نشان) با ارائه ایده‌پرداز محترم جناب آقای مهدی مقدسی (دانش آموخته کارشناسی ارشد جامعه شناسی دانشگاه شیراز) با عنوان: «نسبت عدالت طبقاتی و بافت فیزیکی شهر پس از ورود اسلام به ایران»  روز چهارشنبه مورخ ۱۱/ ۵/ ۱۳۹۶ از سوی نمایندگی مَنا (در استان فارس و هرمزگان) در مرکز آموزش‌های فرهنگی دانشگاه شیراز ساعت ۱۲ـ۱۳ برگزار شد.

   در ابتدا دکتر سید عقیل حسینی (مدیر جلسه) به اساتید خوش آمد عرض کرد و سپس آقای مقدسی مقاله خود را ارائه داد و بیان کرد: با ورود اسلام به ایران، جامعه ایرانی به مرور و در طی سال­ها با تغییرات فکری و فرهنگی روبرو شده و سبک زندگی ایرانیان دگرگون گردید. همراه با این تحولات، کالبد فیزیکی شهرهای به جامانده از دوره ساسانی نیز که به تبعیت از نظام شدیداً طبقاتی آن دوره، به سه بخش کاملاً مجزای کهندژ، شارستان و سواد تقسیم می­شد، با تغییرات مواجه شد؛ کهندژ بخش مرکزی و محل سکونت طبقه حاکم شهر ساسانی در ارتفاعی بالاتر از دیگر مناطق شهر قرار داشت که با وجود امکانات مناسب با دیوارهای مستحکمی از دیگر بخش­های شهر کاملاً مجزا می­شد. شارستان که کهندژ را در برمی­گرفت محل سکونت کارکنان دولتی و نظامی و نیز اشراف بود و با برج و بارو از سواد یا حومه، که محل زندگی اقشار ضعیف بود، تفکیک می­شد.

    مقدسی در ادامه افزود: با ورود اسلام هر چند سه بخش ذکر شده، تداوم یافتند، اما به کلی ماهیت و کارکرد آنها، دچار تحول گردید. به مرور، کهندژ از اهمیت افتاد و ابتدا شارستان و سپس حومه شهر به مهمترین بخش شهر تبدیل شد. کار به جایی رسید که حاکم نیز، کهندژ را ترک کرده و در بخش­های دیگر سکنی گزید.

   ایشان در ادامه گفت: به نظر می­رسد که این تحولات، که نه به صورت آمرانه و از بالا به پایین بلکه در طی سال­ها صورت گرفته، صرفاً کالبدی نیست؛ بلکه تجلی توجه اسلام به برابری اقشار در جامعه اسلامی است. به­خصوص­که، پس از چندصد سال از ورود اسلام، نمای بیرونی خانه­ها در این شهرها، مشابه بود، به­طوری­که با عبور در کوچه­های شهر، منازل فقیر از غنی قابل تشخیص نبود. از این­ رو این مقاله بر مبنای این نظر که چارچوب­های فکری مختلف بر ساختار شهری اثرگذارند، در پی بررسی تاثیر چگونگی اندیشه اجتماعی و اقتصادی اسلام بر ساختار شهری شهرهای ایرانی پس از ورود اسلام بوده و بر آن است که «عدالت» به عنوان مهمترین اصل در اندیشه اقتصادی اسلام، تغییر و تحولات معناداری را در شهرهای به جای­مانده از عصر ساسانیان موجب شده است. این ایده به عنوان مقدمه­ای برای دست­یابی به شهرسازی بر مبنای الگوی ایرانی – اسلامی ضروری به نظر می­رسد.

   در ادامه نشست دکتر سید سعید زاهد زاهدانی (عضو هیئت علمی دانشگاه شیراز) به عنوان استاد داور، مهمترین نظرات خود را چنین بیان کرد:

1. اصل موضوع پیشنهاد شده خوب و قابل توجه است.
2. طرح تحقیق در این پژوهش از اهمّیت زیادی برخوردار است.
3. بهتر است زیر نظر یک استاد شایسته کار پیش رود.
4. مفهوم عدالت طبقاتی می باید به خوبی تعریف شود.
5. مفهوم تازه‌ای در این بین باید در نظر گرفته شود و آن ساز و کاری است که بین عدالت طبقاتی بافت فیزیکی رابطه برقرار می نماید. این مفهوم هم می یابد به خوبی تعریف شود.
6. بافت فیزیکی هم می باید تعریف شود.

     در ادامه دکتر سید اسماعیل مسعودی به عنوان یکی دیگر  از اساتید داور نشست، گفت جهت اصلاح و تکمیل مقاله لازم است موارد ذیل مدّنظر قرار گیرد:

1. تفکیک کالبد فیزیکی شهر و تبیین مسئله براساس آن
2. معناکاوی تاریخی (با استفاده از روش های تفسیری ) کنشهایی که از آنها مفهوم عدالت طبقاتی مراد شود تا روشن شود کنشگران چه تفسیری از حرکت جامعه از سمت کهندژ به سمت سواد داشته اند.
3. با توجه به معضلات امروز شهرهای کشور ما به خصوص از حیث عدالت اجتماعی واکاوی این ایده و به خصوص بیرون کشیدن نکات کاربردی از آن بسیار مفید خواهد بود. این مسئله در کنار بحث حاشیه نشینی کلان شهرها و آسیب های اجتماعی منبعث از آن که معلول فقدان عدالت اجتماعی است نیز ضرورت و اهمیت این ایده را و کاربردی کردن آن را روشن می سازد.

     در پایان نشست، ایده‌پرداز محترم به توضیحاتی در رابطه با نقدهای اساتید داور پرداخت و مقرر گردید پیشنهادات اساتید در اصلاح و تکمیل مقاله مدّنظر قرار گیرد.

                                                    پاورپوینت بیستمین نشان